Egzekucja komornicza dłużnika w restrukturyzacji – postępowanie układowe

Kolejnym postępowaniem restrukturyzacyjnym, z którym możemy się spotkać w toku egzekucji wierzytelności, jest postępowanie układowe (dalej: PU).

Postępowanie to uregulowano w art. 265 i nast. Prawa restrukturyzacyjnego (PR); umożliwia ono zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności oraz planu restrukturyzacyjnego. Dłużnik składa do sądu upadłościowego wniosek o otwarcie postępowania, po czym sąd w razie uwzględnienia wniosku wydaje na posiedzeniu niejawnym postanowienie o otwarciu PU i obwieszcza o tym fakcie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ). Z dniem otwarcia PU mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową. W toku PU nadzorca sądowy zajmuje się przygotowaniem spisu ruchomości, nieruchomości, środków pieniężnych, przysługujących dłużnikowi praw majątkowych oraz należności, natomiast dłużnik nie może spełnić świadczeń z wierzytelności objętych układem i co do zasady nie może ustanowić hipoteki lub zastawu, aby zabezpieczyć wierzytelność powstałą przed otwarciem tego postępowania.

Omawiając PU nie można nie uniknąć powtórzeń względem regulacji przyspieszonego postępowania układowego, które niejako stało się wzorem dla pozostałych postępowań restrukturyzacyjnych co skutków otwarcia danego postępowania co do osoby, majątku i zobowiązań dłużnika oraz toczących się postępowań. I tak w przypadku PU odpowiednie odesłanie do przepisów PPU znajdziemy w art. 273, art. 278 ust. 3 i art. 279 PR.

Zgodnie z art. 276 PR otwarcie PU nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Jednakże koszty takich postępowań obciążają wierzyciela, jeśli nie było przeszkód do umieszczenia wierzytelności w całości w spisie wierzytelności. Podobnie jak w PPU, tak i tutaj do niektórych czynności (m.in. zawarcie ugody, przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika) potrzebna będzie zgoda nadzorcy sądowego – w przeciwnym razie taka czynność dłużnika nie wywrze skutków prawnych.

Jak z kolei wygląda kwestia dochodzenia należności stwierdzonych już tytułem wykonawczym przed właściwym komornikiem, jeżeli nasz dłużnik jest w toku PU? Tutaj należy ponownie przedstawić trzy przypadki, które były przedmiotem analizy w PPU:

1. gdy postępowanie egzekucyjne już jest w toku i dotyczy wierzytelności objętej z mocy prawa układem (art. 150 ust. 1 i 2 PR) – z dniem wydania postanowienia o otwarciu PU postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu z mocy prawa, a sumy uzyskane w zawieszonym postępowaniu i jeszcze niewydane, komornik przelewa do masy układowej niezwłocznie po wydaniu postanowienia o otwarciu PU; przy czym sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy może dodatkowo uchylić zajęcia dokonane przed dniem otwarcia PU, jeśli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika;
2. gdy PU już jest w toku – od daty wydania postanowienia o otwarciu PU nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego oraz wykonać postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenie zabezpieczenia roszczenia objętego z mocy prawa układem z zastrzeżeniem, że z dniem otwarcia PU bieg przedawnienia roszczenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez czas trwania PU;
3. w toku PU postępowanie egzekucyjne może prowadzić wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morska, ale tylko z przedmiotu zabezpieczenia.

Warto podkreślić, że wszczęcie PU nie ma wpływu na bieg postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności nieobjętych układem z mocy prawa, a są to:

1. wierzytelności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
2. roszczenia o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw;
3. wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej;
4. wierzytelności ze stosunku pracy;
5. wierzytelności zabezpieczone na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską oraz wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa – w każdym przypadku w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie swojej wierzytelności układem;
6. wierzytelności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot świadczeń wypłaconych pracownikom dłużnika.

W art. 279 w zw. z art. 260 PR ustawodawca przewidział jednak możliwość zawieszenia przez sędziego-komisarza na nie dłużej niż trzy miesiące na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego postępowanie egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do przedmiotu zabezpieczenia niezbędnego do prowadzenia przedsiębiorstwa (np. rachunek bankowy lub produkty na magazynie). Jednocześnie wykluczone jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego dotyczącego świadczeń alimentacyjnych, rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Te wierzytelności mogą być bezwzględnie dochodzone nawet w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez sędziego-komisarza prowadzi do tego, że środki ściągnięte przez komornika, a jeszcze niewydane wierzycielowi, pozostają w dyspozycji komornika do czasu prawomocnego upadku zabezpieczenia. Wierzyciel może wnieść zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Odnośnie terminu końcowego ograniczeń egzekucyjnych wierzycieli w toku PU, to tutaj może pojawić się kilka rozwiązań. Przede wszystkim, zgodnie z art. 170 PR z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ postępowania zabezpieczające i egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa. Z kolei zawieszone postępowania zabezpieczające i egzekucje dotyczące wierzytelności nieobjętych układem można podjąć na wniosek wierzyciela. Z tym samym dniem tytuły wykonawcze i egzekucyjne, które obejmują wierzytelności objęte układem, tracą wykonalność z mocy prawa.

W razie prawomocnej odmowy zatwierdzenia układu lub umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego postępowanie egzekucyjne jest podejmowane i kontynuowane dalej. Komornik i wierzyciel może dowiedzieć się o treści tych orzeczeń sądu I i II instancji samodzielnie, ponieważ postanowienia te są publikowane w KRZ.

Z kolei wedle art. 179 PR w razie uchylenia lub wygaśnięcia układu już po jego prawomocnym zatwierdzeniu i tym samym umorzeniu egzekucji, dotychczasowi wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń w pierwotnej wysokości, a wypłacone w międzyczasie na podstawie układu sumy zalicza się na poczet dochodzonych wierzytelności; podobnie sytuacja wygląda w razie zaspokojenia wierzytelności w sposób określony w układzie na warunkach mniej korzystnych niż pierwotny.

Podsumowując, reguły rządzące postępowaniem układowym bazują w przeważającej mierze na tych występujących w przyspieszonym postępowaniu układowym.

Informacje na temat egzekucji w toku postępowania o zatwierdzenie układu znajdują się pod linkiem:

Z kolei przyspieszone postępowanie układowe omówiono tutaj: