Egzekucja komornicza dłużnika w restrukturyzacji – przyspieszone postępowanie układowe

W ramach rozpoczętego cyklu wpisów na temat postępowań komorniczych prowadzonych względem dłużników będących w restrukturyzacji nadszedł czas na omówienie przyspieszonego postępowania układowego (dalej: PPU), które przed wprowadzeniem tzw. covidowej regulacji uproszczonego postępowania o zatwierdzenie układu było najpopularniejszym postępowaniem restrukturyzacyjnym.

PPU uregulowano w art. 227 i nast. Prawa restrukturyzacyjnego (PR); umożliwia ono zawarcie układu po sporządzeniu i zatwierdzeniu spisu wierzytelności w uproszczonym trybie. Dłużnik składa do sądu upadłościowego wniosek o otwarcie postępowania, po czym sąd w razie uwzględnienia wniosku wydaje na posiedzeniu niejawnym postanowienie o otwarciu PPU i obwieszcza o tym fakcie w Krajowym Rejestrze Zadłużonych (KRZ). Z dniem otwarcia PPU mienie służące prowadzeniu przedsiębiorstwa oraz mienie należące do dłużnika staje się masą układową. Co ważne, w PPU nie ma spisu inwentarza i co do zasady nie można ustanowić hipoteki lub zastawu, aby zabezpieczyć wierzytelność powstałą przed otwarciem tego postępowania. Ponadto, dłużnik nie może spełnić świadczeń z wierzytelności objętych układem (czyli co do zasady wszystkich wierzytelności osobistych powstałych przed otwarciem PPU).

Zgodnie z art. 257 PR sam fakt otwarcia PPU nie wyłącza możliwości wszczęcia przez wierzyciela postępowań sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi w celu dochodzenia wierzytelności podlegających umieszczeniu w spisie wierzytelności. Oznacza to, że przykładowo można wystąpić do sądu z pozwem o wydanie nakazu zapłaty w związku z niezapłaconymi fakturami za wykonane usługi. Należy jednak pamiętać, że do niektórych czynności (m.in. zawarcie ugody, przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika) potrzebna będzie zgoda nadzorcy sądowego – w przeciwnym razie taka czynność dłużnika nie wywrze skutków prawnych.

Jak z kolei wygląda kwestia dochodzenia należności stwierdzonych już tytułem wykonawczym przed właściwym komornikiem, jeżeli nasz dłużnik jest w toku przyspieszonego postępowania układowego? Tutaj należy przedstawić trzy przypadki:

1. gdy postępowanie egzekucyjne już jest w toku i dotyczy wierzytelności objętej z mocy prawa układem (art. 150 ust. 1 i 2 PR) – z dniem wydania postanowienia o otwarciu PPU postępowanie egzekucyjne ulega zawieszeniu z mocy prawa; przy czym sędzia-komisarz na wniosek dłużnika lub nadzorcy może dodatkowo uchylić zajęcia dokonane przed dniem otwarcia PPU, jeśli jest to konieczne dla dalszego prowadzenia przedsiębiorstwa dłużnika;
2. gdy PPU już jest w toku – od daty wydania postanowienia o otwarciu PPU nie można wszcząć postępowania egzekucyjnego oraz wykonać postanowienie o zabezpieczeniu roszczenia lub zarządzenie zabezpieczenia roszczenia objętego z mocy prawa układem z zastrzeżeniem, że z dniem otwarcia PPU bieg przedawnienia roszczenia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu przez czas trwania PPU;
3. w toku PPU postępowanie egzekucyjne może prowadzić wierzyciel posiadający wierzytelność zabezpieczoną na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morska, ale tylko z przedmiotu zabezpieczenia.

Warto podkreślić, że wszczęcie PPU nie ma wpływu na bieg postępowania egzekucyjnego dotyczącego wierzytelności nieobjętych układem z mocy prawa, a są to:

1. wierzytelności alimentacyjne oraz renty z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
2. roszczenia o wydanie mienia i zaniechanie naruszania praw;
3. wierzytelności, za które dłużnik odpowiada w związku z nabyciem spadku po dniu otwarcia postępowania restrukturyzacyjnego, po wejściu spadku do masy układowej;
4. wierzytelności ze stosunku pracy;
5. wierzytelności zabezpieczone na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską oraz wierzytelności zabezpieczone przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa – w każdym przypadku w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na objęcie swojej wierzytelności układem;
6. wierzytelności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych o zwrot świadczeń wypłaconych pracownikom dłużnika.

W artykule 260 PR ustawodawca przewidział jednak możliwość zawieszenia przez sędziego-komisarza na nie dłużej niż trzy miesiące na wniosek dłużnika lub nadzorcy sądowego postępowanie egzekucyjne co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do przedmiotu zabezpieczenia niezbędnego do prowadzenia przedsiębiorstwa (np. rachunek bankowy lub produkty na magazynie). Jednocześnie wykluczone jest zawieszenie postępowania egzekucyjnego dotyczącego świadczeń alimentacyjnych, rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę. Te wierzytelności mogą być bezwzględnie dochodzone nawet w toku postępowania restrukturyzacyjnego.

Zawieszenie postępowania egzekucyjnego przez sędziego-komisarza prowadzi do tego, że środki ściągnięte przez komornika, a jeszcze niewydane wierzycielowi, pozostają w dyspozycji komornika do czasu prawomocnego upadku zabezpieczenia. Wierzyciel może wnieść zażalenie na postanowienie sędziego-komisarza w przedmiocie zawieszenia postępowania egzekucyjnego.

Odnośnie terminu końcowego ograniczeń egzekucyjnych wierzycieli w toku PPU, to tutaj może pojawić się kilka rozwiązań. Przede wszystkim, zgodnie z art. 170 PR z dniem uprawomocnienia się postanowienia zatwierdzającego układ postępowania zabezpieczające i egzekucyjne dotyczące wierzytelności objętych układem ulegają umorzeniu z mocy prawa. Z kolei zawieszone postępowania zabezpieczające i egzekucje dotyczące wierzytelności nieobjętych układem można podjąć na wniosek wierzyciela. Z tym samym dniem tytuły wykonawcze i egzekucyjne, które obejmują wierzytelności objęte układem, tracą wykonalność z mocy prawa.

W razie prawomocnej odmowy zatwierdzenia układu lub umorzenia postępowania restrukturyzacyjnego postępowanie egzekucyjne jest podejmowane i kontynuowane dalej. Komornik i wierzyciel może dowiedzieć się o treści tych orzeczeń sądu I i II instancji samodzielnie, ponieważ postanowienia te są publikowane w KRZ.

Z kolei wedle art. 179 PR w razie uchylenia lub wygaśnięcia układu już po jego prawomocnym zatwierdzeniu i tym samym umorzeniu egzekucji, dotychczasowi wierzyciele mogą dochodzić swoich roszczeń w pierwotnej wysokości, a wypłacone w międzyczasie na podstawie układu sumy zalicza się na poczet dochodzonych wierzytelności; podobnie sytuacja wygląda w razie zaspokojenia wierzytelności w sposób określony w układzie na warunkach mniej korzystnych niż pierwotny.

Podsumowując, reguły rządzące przyspieszonym postępowaniem układowym zawierają wiele wyjątków. Z tego powodu należy bardzo dokładnie ustalić stan faktyczny i prawny konkretnej wierzytelności, aby udzielić jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, czy i kiedy wierzyciel może kierować sprawę do komornika, jeśli jego dłużnik prowadzi akurat przyspieszone postępowanie układowe.

Informacje na temat egzekucji w toku postępowania o zatwierdzenie układu znajdują się pod linkiem: